Organ, Doku ve Hücre Nakli
Ülke genelinde böbrek nakli yapılan tüm merkezlerde nakil olmak isteyen kişilerin bilgileri, Bakanlığımız Ulusal Organ Nakli Bekleme Listesi Programına kaydedilmektedir. Daha önceden Organ Nakli Ulusal Koordinasyon Merkezi (UKM) tarafından bu kayıtlar esas alınarak sadece böbrek nakli bekleyen hasta işlemleri ve kadavra donör dağıtım işlemleri gerçekleştirilmekteydi.
Ulusal Organ Nakli Bilgi Sistemi
Ülke genelinde canlı ve kadavradan gerçekleşen tüm (böbrek, karaciğer, kalp, akciğer, pankreas ve ince barsak)organ nakilleri ile organ bekleyen hasta bilgilerini içeren yeni Ulusal Organ Nakli Bilgi Sistemi oluşturduk. Bu sistemi öncelikle organ nakil merkezleri, bölge koordinasyon merkezleri (BKM) ve UKM takip etmektedir.
Organ nakli, yerine koyma tedavileri içinde en yararlısı ve bazı organlar için tek tedavi biçimidir. Bazı kronik karaciğer ve kalp rahatsızlıklarında ise durum üzücü olup, diyaliz gibi yardımcı tedavileri olmadığı için hastalar organ bulamadıkları takdirde hayatlarını kısa surede kaybetmektedir.
İstanbul, İzmir, Ankara, Adana, Antalya, Samsun, Diyarbakır, Erzurum ve Bursa illerinde olmak üzere 9 Bölge Koordinasyon Merkezi bağlı oldukları Ulusal Organ ve Doku Nakli Koordinasyon Merkezi ile kadavradan organ dağıtımında bağlantılı olarak çalışmaktadır. Kadavradan temin edilen organların nakledileceği hastalara ulaştırılmasında Bakanlığımızın ambulans uçaklarını da kullanmaktayız.
59 hastanede Böbrek Nakli Merkezi, 34 hastanede Karaciğer Nakli Merkezi, 16 hastanede ise Kalp-Akciğer Nakli Merkezini ruhsatlandırarak hizmete açtık. 2011 yılında Akdeniz Üniversite’sinde yapılan ilk kol ve yüz nakli Türkiye’nin tıp alanında katettiği gelişmelerin somut bir kanıtı olmuştur. Bu başarı ülkemizde olduğu kadar dünyada da büyük ses getirmiştir.
Doku ve Hücre Nakli
Ülke genelinde organ ve doku nakli hizmetleri alanında çalışan kurum ve kuruluşlar için gerekli doku teminini sağlamak amacıyla Kemik Bankasının (Atatürk Eğitim ve Araştırma Hastanesi) Kas-İskelet Sistemine yönelik Doku Bankası (Ankara Üniversitesi) açıldı. Organ ve Kemik İliği Nakli hizmetlerinde büyük öneme haiz Doku Tipleme Laboratuarları sayısının artırılması ve her bölgede hızlı doku tipleme yapılabilmesi amacıyla yeni ruhsatlandırmalar yaptık. Böylece tüm Türkiye genelinde Doku Tipleme Laboratuarı sayısını 32’ye yükselttik.
Ülke nüfusumuza oranla yılda yaklaşık 4 bin olması gereken kemik iliği nakli sayısı uygun verici bulunamadığından, yılda yaklaşık 800-900 kişiyle sınırlı kalmaktadır. Yılda 3 binden fazla kişi nakil için sıra beklemektedir. Kemik iliği nakillerinde vericilerin çoğu akraba dışı kişilerdir ve iliklerin çoğu yurt dışından temin edilebilmektedir. Türkiye’deki kemik iliği verici sayısının 40 binin altında olması sebebiyle uygun iliğin bulunabilmesi için yurt dışı taramaları gereklidir. Yurt dışı verici taramalarında bulunan uygun iliğin Sosyal Güvenlik Kurumunca bedeli ödenerek temini ihtiyaç sahiplerinin işini kolaylaştırdı. Her bölgede aktif nakil merkezi olması ve hizmet sunumunun iyileştirilmesi amacıyla yeni merkezlere ruhsat ve faaliyet izni vererek nakil merkezlerinin sayısını artırdık. Haziran 2011 itibariyle 14 pediatrik, 31 erişkin olmak üzere toplam 45 nakil merkezimiz mevcuttur.
Kök hücre konusunda Graft Versus Host Disease (GVHD) vakalarında mezenkimal uygulamalara bilimsel kriterler doğrultusunda izin vererek bu alanda dünyanın önde gelen ülkeleri arasında yer aldık. Ankara Üniversitesi’nde izin verdiğimiz bir çalışma ile spinal kord yaralanmalarında kök hücre nakli deneysel tedavisi 10 hasta üzerinde gerçekleştirildi. Kornea bekleyen hasta sayılarımızın azaltılması ve kadavra donorlerden elde edilen kornea sayısının arttırılması amacıyla yaptığımız çalışmalar doğrultusunda, göz bankalarının sayısını 16’ya çıkarttık. Ve her göz bankasına doku kaynağı merkezi bağlanması planını hayata geçirerek kadavradan elde edilen kornea dokusu sayısını artırdık.
Türkiye Kök Hücre Koordinasyon Merkezi (TURKÖK)
Son yıllarda giderek önem kazanan kok hücre ve kok hücre tedavileri konusunda karmaşayı engellemek için 16.06.2008 tarih ve 22739 sayılı Makam Oluru ile Türkiye Kok Hücre Koordinasyon Merkezi’ni (TURKOK) kurarak faaliyete geçirdik. TURKOK Projesi ile:
Hematopoetik kok hücre nakli ile ilgili merkezlerin koordinasyonunun bir çatı altında toplanması,
Ulusal Kemik İliği Bankasının kurulması ile hematopoetik kök hücre nakli yapılacak hastalar için imkânların artırılması,
Avrupa Birliği standartlarının yakalanması ve idari kapasitenin güçlendirilmesi, yurt içinde çeşitli HLA tiplemesine sahip gönüllü vericilerden ve Ulusal Akraba Dışı Kordon Kanı Bankasına bağışlanan kordon kanlarından yapılacak tarama ile nakil bekleyen hastalara, hematopoetik kök hücre temini için koordinasyonun sağlanması,
Yurt içinde gönüllü verici bulunamayan nakil bekleyen hastalara, yurt dışındaki bankalardan en kısa surede hematopoetik kok hücre temini için koordinasyonun sağlanması,
2013’e kadar toplam 50.000 kordon kanı bağışının kazanılması,
Yılda 2.500 ve üzerinde nakil yapılması,
Hedeflenen gönüllü verici sayısına ulaşabilmek için ilk aşamada 29 sağlık bölgesinde “Bölge Koordinasyon Merkezi”nin kurulması,
Her bölgede, Bölge Koordinatörlerinin tespitleri doğrultusunda ihtiyaç duyulan sayıda “Gönüllü Verici Merkezi”nin kurulması,
Ulusal Akraba Dışı Kordon Kanı Bankası ve kordon kanı toplama merkezlerinin kurulması (Bakanlığımız, üniversite, vakıf ve özel doğum hastanelerinden kordon kanı bağışı),
Yurt içi ve yurtdışı merkezler arası koordinasyonun sağlanması ile nakil gereken hastaların en kısa surede ve en yüksek nitelikte tedavi olma şansının artırılarak nakil için bekleyen hasta sayısının ve ölümlerin azaltılması,
Hematopoetik kok hucre nakli ile ilgili merkezlerin Avrupa Kemik İliği Donor Bilgi Sistemi (EM-DIS), Dünya Kemik İliği Donorleri (BMDW), Dünya Kemik İliği Birliği (WMDA), Avrupa Kan ve Kemik İliği Transplantasyonu Grubu (EBMT) gibi uluslararası kuruluşlarla akreditasyon sürecinin başlatılması, entegrasyon ve koordinasyonun sağlanması,
2013’e kadar kuruluş maliyetlerini karşılayıp, işletme maliyetlerini ek bir ödenek almadan karşılayabilecek duruma gelmesi,
Gelirleri ile yurt ici ve yurt dışı bilimsel projelere sponsor olması, teknik destek vermesi
Replantasyon Uygulamaları
Uzuv ya da uzuvların bir parçasının kazalar ve benzeri sebepler sonucu kopması durumunda kopan kısımlarının erkenden yerine dikilebilmesi için zamanla yarışılmakta ve işlemin gerçekleştirilmesi saatlerce sürebilmektedir. Replantasyon uygulamalarındaki sorun, vakayı doğru merkeze yönlendirmede sağlık kurumları arasındaki koordinasyonsuzluk ve organizasyonda yaşanan aksaklıklardan kaynaklanmaktadır.
Eskiden komplike el yaralanması veya ampütasyon nedeniyle kendi imkanları ile hastaneye başvuran hastalar bilgilendirilmemeleri ve stabil hale getirilmeden sevk edilmeleri sebebiyle hastane hastane dolaşmakta, 112 ambulanslarıyla sevk edilen hastalar ise uygun merkezin bulunmasında yaşanan sıkıntılardan dolayı vakit kaybı yaşamaktaydılar.
Bugün ülkemizde yıllık ortalama 750 civarında replantasyon yapılmaktadır. Komplike el yaralanmaları ile birlikte yapılan mikro cerrahi uygulaması sayısı 1.500 civarında olmaktadır. Bu konuda aktif çalışan uzman tabip sayısı 75 civarındadır. Plastik cerrahi ve ortopedi uzmanlarına el cerrahisi alanında yan dal uzmanlığı verilmesi ile ilgili çalışmalar tamamlandığında bu sayının 300’e çıkarılmasını planlıyoruz.
Yaptığımız çalışmalar sonucunda, replantasyon yapabilen kamu ve özel sektöre ait merkezlerin listesini çıkarttık. Bugün 22 il merkezinde Sağlık Bakanlığı, üniversiteler ve özel sektöre ait hastanelerde komplike el yaralanmaları ve ampütasyon vakalarını tedavi edebilecek kapasiteyi oluşturduk.
Kaynak: saglikturizmi.gov.tr