Amaçsız Dolaşma
Demans ilerledikçe kişi çeşitli nedenlerden dolayı bazı zamanlar evlerinden amaçsız uzaklaşıp dolaşmaya başlarlar.Bu durumun üstesinden gelebilmenin yolunu bulabilmek için bakımını üstlendiğiniz kişinin niçin evden amaçsız dolaşmalar için uzaklaştığının nedenlerini düşünmek önemlidir. Baş etmek için seçeceğiniz yöntem ne olursa olsun, demanslı kişinin bağımsızlığını ve kendisine olan saygısını koruma ihtiyacını göz önüne alarak yaklaşmalısınız. Burada birkaç öneri bulabilirsiniz:
Amaçsız dolanma bakıcılar için hem şaşırtıcı hem de stresli olabilir. Sizin atacağınız adımlar demanslı kişinin olayla baş edebilme kabiliyetini belirleyecektir. Ayrıca kişinin amaçsız dolaşmasının nedenlerini göz önünde tutmanız gerekir: yoğun trafik içinde tehlikeli bir ortamda mı ya da sessiz ve emniyetli bir mahallede mi oturuyorlar diye düşünmeniz gerekir.
Bir çok hasta yakını gibi siz de kişinin bağımsızlığını engellememek için bir miktar riskin kabul edilebilirliğine karar verebilirsiniz. Bununla birlikte, kişiler mümkün olduğu kadar bağımsızlıklarını korumaları için teşvik edilmiş olmalıdır.
Yürüyüşün formunu korumanın en iyi yolu olduğunu ve geceleri daha iyi bir uyku uyumaya yardımcı olduğunu hatırlamak önemlidir. Günün büyük bir kısmında evde olmak kişi için çok kısıtlayıcı iken dışarı çıkmak eğlenceli olabilir.
Eğer demanslı kişi gündüz bakımevine gidiyorsa yada huzurevinde kalıyorsa, sağlık personelinden amaçsız dolaşması ile ilgili uyguladıkları taktikler hakkında bilgi isterseniz önceden bilgilenmiş olursunuz.
Kişiler Niçin Amaçsız Dolaşır ?
Kişilerin amaçsız dolaşma nedenlerinden bazıları ve bu durumla bazı baş etme yöntemleri aşağıda listelenmiştir.
Kaybolmuş Hissetmek
Eğer kişi yakın zamanda yeni bir eve taşındıysa yada yeni bir gündüz bakımevi programına katılıyorsa, yeni bir çevre içerisinde güvenilmez hissettiklerinden dolayı amaçsızca dolaşabilirler.Bundan dolayı kişilerin bulundukları çevrelerini öğrenmek için fazladan yardıma ihtiyaçları olabilir. Bu tür amaçsız dolaşmalar kişiler yani etraflarına alışır alışmaz sona erebilir.
Bunun yanında demans ilerlediği için, kişi bildiği bir çevreyi tanımlama yeteneğini de yarıca kaybedebilir. Eğer kaybolma olasılığı var ise nerede olduklarını daha fazla hatırlatacak şeylere ihtiyaç duyabilirler.
Hafıza Kaybı
Amaçsız dolaşma kısa dönemli hafızada yaşanan kayıplardan dolayı da olabilir. Kişi bazen alışverişe yapmak için ya da bir arkadaşını ziyaret etmek için yola çıkabilir ve sonra nereye gideceğini unutabilir. Ya da sizin onlara dışarı çıkacağınızı söylediğinizi unutup sizi aramak için yola çıkıp dolaşmaya başlayabilirler. Endişelenmiş olabilirler ve sizin güven telkin etmenize ihtiyaç duyabilirler. Daha erken evrelerde kişilerin nereye gideceklerine ya da sizin nerede olduğunuza dair açıklamanın yazılmış olduğu bir not yardımcı olabilir.
Alışkanlıklara Devam Etmek
Zevk için ya da işleri sebebiyle uzun mesafeli yürüyüş yapma alışkanlıklarına sahip olan kişiler sadece bu alışkanlığını sürdürüyor olabilir. Mümkün olduğu kadar bu alışkanlığıklarını sürdürmeleri için onlara yardımcı olmayı deneyin.
Sıkıntı
Bazen kişiler canları sıkıldığı için amaçsız dolaşırlar. Evde yada bir gündüz bakımevinde hatta zevk alabildikleri aktivitelere iştirak etmek için teşvik edilmeye ihtiyaç duyabilirler.
Enerji
Amaçsız dolaşma ayrıca kişinin daha düzenli egzersiz programına ihtiyaçları olduğunu işaret edebilir.Eğer onların yalnız başına sokağa çıkmalarını istemiyorsanız ve onlara eşlik edemiyorsanız, bir arkadaşınızdan ya da akrabanızdan bunu rica edebilirsiniz. Ayrıca onları müzik eşliğinde sizinle birlikte egzersiz yapmaya teşvik edebilirsiniz ya da onlara başka bir fiziksel faaliyet bulabilirsiniz.
Ağrı yada Rahatsızlık
Kişinin amaçsız dolaşmasının en yaygın sebeplerinden biri rahatsızlıkların bazı türlerine ya da ağrıya sahip olmasıdır ve kişi problemini hafifletmek yada bir çözüm arayışı içerisinde olduğu için yürüyordur. Eğer böyle bir problemden şüpheleniyorsanız doktorunuzdan kişiyi muayene etmesini isteyebilirsiniz. Bazen amaçsız dolaşmalar bir ilacın yan etkisinden dolayı da olabilir. Bunu doktorunuza danışmalısınız.
Endişe
Kişiler halüsinasyonlardan korktuğu, ya da çok endişe veya telaş hissettiği için amaçsız dolaşabilirler. Ya da geçmişte stresin herhangi bir türünü hissettikleri zaman yürüyüş yapıyor olma ihtimallerini düşünmek gerekir. Kişileri duygularını anlatmak için cesaretlendirmeyi ve onlara güven telkin etmeyi deneyin.
Geçmişlerini Araştırma
Kişilerin düşünceleri daha fazla karmaşık olmaya başladığı için geçmişleriyle alakalı bir şeyi ya da kişileri aramak için kendi başlarına dolaşabilirler. Kişiye geçmişten bahsetmek için fırsatlar vermeyi deneyin ve onların duygularını anladığınızı gösterin.
Yapmak İçin Bir Görev
Kişiler bazen yapmaları gereken bir göreve sahip olduklarını düşündükleri için amaçsız dolaşabilirler. Eğer bu görevin ne olduğunu bulabilirseniz bu ihtiyacı karşılayacak bir faaliyet sağlayabilirsiniz.
Gece ve Gündüz Arasındaki Karışıklık
Demanslı kişiler erken saatlerde uyanabilir ve gündüz olduğunu düşünebilirler. Eğer kişi gece çıkıp dolaşıyorsa hele de hala üzerlerinde yatak kıyafetleri varsa bu çok daha tehlikeli olduğu için profesyonel bir yardıma ihtiyaç duyabilirsiniz.
Öneriler:
Kişinin üzerinde kaybolduğu taktirde yardımı olabilecek kişinin telefon numarasının ve isminin bulunduğu bir kimlik taşımasını sağlayın.
Şartlar elverdiğince kişiye amaçsız dolaşmasını önlemek için ilaç vermekten kaçının.Bunu başarmak için kullanılması gereken dozlar aynı zamanda baş dönmesine , kafa karışıklığı artışına ve büyük bir olasılıkta da altına kaçırmaya neden olabilir.
Eğer kişi dışarı çıkmaya aklına koymuşsa bu onları çok üzülebileceği için genellikle en iyisi onlara engel olmamaktır. Bir süre onlarla birlikte yürümeyi deneyin ve daha sonra dikkatlerini başka tarafa çekmek suretiyle birlikte geri dönebilirsiniz.
Bazı hasta yakınları demanslı kişinin amaçsız dolaşmasını engellemek için kapıya kilit ya da sürgü takarlar. Eğer bunu yapmaya karar verirseniz sınırlandırmayı sadece çok gerekli olduğunu hissettiğiniz zamanlarda uygulayın. Ayrıca yangın ihtimaline karşın kilitlerin veya sürgülerin her birinin sizin kullanımınızda kolay çalıştığından emin olmanız gerekir.
Bazen hole bir aynanın veya başka eşyaların yerleştirilmesi kişinin dikkatini amaçsız dolaşmaktan uzaklaştırabilir.
Bu durumu komşularınıza ve mahalledeki esnafa açıklamanız yararlı olabilir.Sonrasında demanslı kişiye göz kulak olabilirler.
Eğer kişi gözden kaybolursa paniklemeyin.Fakat eğer kendi mahallenizde onları bulamazsanız bölge polisinize haber verin.
Kafası karışık ve korkmuş olabileceği için onları bulduğunuz zaman azarlamayın veya kendi endişenizi belli etmeyin.Onlara güven telkin edin ve mümkün olduğu kadar çabuk bildikleri faaliyetlere geri dönmesini sağlayın.
Kaynak: Alzheimer Vakfı – www.alz.org.tr