Sabuncuoğlu Şerefeddin, (d. 1385 – ö. 1468) Osmanlı döneminde tıp alanında önemli eserler vermiş Türk hekim ve cerrah. İlk Türkçe cerrahi eserin sahibidir.
Fatih Sultan Mehmet döneminin ünlü hekim ve cerrahı sabuncuoğlu şerefeddin 1385 yılında şehzadeler şehri Amasya’ da doğmuştur. Kitaplarında soy kütüğünü şerefeddin B.Ali B.El Hac-İlyas-Sabuncuoğlu olarak verir. O dönemde moda olan Arapça takılar yerine Türkçe “Sabuncuoğlu” lakabını tercih etmesi dikkate değer.
Bugün hala ayakta olan Amasya Daruşşifası 1308 yılında tamamlanmış, ünlü hekimler görev yapıp öğrenci yetiştirmiş ve hasta bakmıştır. Antik tıbbın en olgun Farsça ve Türkçe şiir kitaplarıyla, en eski Türkçe tıp eserinin orjinal nüshası ve daha bir çok değerli eserin bulunduğu II. Bayezit Kütüphanesi de Amasyadadır.
Sabuncuoğlu Şerefeddin bilimsel çalışmalar için çok uyun olan bu ortamda Akrabadin, Cerrahiyetü’l Hâniyye ve Mücerreb-Nâme gibi üç önemli eser yazmış, memleketinde hekimlik yapmış ve öğrenci yetiştirmiştir.
İlk eseri olan Akrabadin (Farma kope) bir çeviridir ve 1444 yılında yazılmıştır. İkinci eseri Cerrahiyyetü’l Hâniyye üç kitaptan oluşur ve bilinen üç nüshası vardır. Saray nüshası denilen nüsha 1465 yılında yazılmış ve Fatih Sultan Mehmet’ e hediye edilmiştir. Cerrahiyyetü’l Hâniyye’ nin önsözünde bu eseri öncelikle ana dilleri Türkçe olan ve başka dil bilmeyen cerrahlar için yazdığını belirtmiştir. Hekimlik dilinin Türkçeleşmesi için onun başlattığı süreç devam etseydi tıp dilimiz bugün bir çıkmaz içine girmeyecekti.
Bilindiği gibi o dönemde tıp eserleri Arapça ve Farsça yazılıyordu. Kendisi Arapça ve Farsça bilmesine rağmen eserlerini o yüzyılda konuşulan Türkçe ile kaleme almıştır. Eserinde verdiği ameliyat tekniği ile ilgili alet çizimleri ve bir ilk olan resimler (minyatürler) okuyan için ayrıca görerek eğitim sağlıyordu.
Sabuncuoğlu o dönemde moda olan, din bilimleri, sanat ve edebiyatla uğraşıp bunun yanında hekimlik yapmak yerine, sadece hekimlik sınırları içinde kalıp hasta tedavi etmiş, öğrenci yetiştirmiş ve yayın yapmıştır.
Üçüncü eseri Mücerreb-Nâme’ yi (Denenmiş ilaçlar kitabı) 1468 yılında Amasya’ daki hekim çevresinin arzusu üzerine kalema almıştır. Bu sırada 85 yaşındadır. 1470 yılında Amasya’ da vefat etmiştir. Mezarı kayıptır.
Günümüzdeki anlamıyla bir hekim, bir diş hekimi ve bir eczacı olan Sabuncuoğlu Şerefeddin hakkında daha fazla bilgi için, Prof. Dr. İlter UZEL’ in Türk Tarih ve Kurumu tarafından iki cilt halinde yayımlanan Cerrahiyyetü’l Hâniyye adlı esere ve bu tanıtım yazısında büyük oranda faydalanılan Prof. Dr. İlter UZEL tarafından kaleme alınan T.C. Amasya Valiliği tarafından (Kültür Yayınları No:10) Amasyalı Hekim ve Cerrah Sabuncuoğlu Şerefeddin adlı esere başvurabilir.
Kitapları
Mücerreb-name
Sabuncuoğlu Şerefeddin, Cerrahiyyetü’l Haniyye I
Sabuncuoğlu Şerefeddin, Cerrahiyyetü’l Haniyye II
Kaynak: amasyaagizdis.gov.tr